آب‌انبار باسیلیکا
آب‌انبار باسیلیکا
بدون شک یکی از معروف‌ترین و مشهورترین جاذبه‌های دیدنی در دل استانبول ترکیه، باسیلیکا سیسترن به‌حساب می‌آید. این بنای منحصربه‌فرد به عنوان بزرگ‌ترین سرداب باقی مانده از امپرتوری روم شرقی معرفی می‌شود و توانسته اسرارآمیزترین آب‌انبار موجود در جهان باشد. آب‌انبار باسیلیکا با معماری متحیر کننده، ستون‌های بزرگ و عظیم و تزئینات دل‌انگیز در نزدیکی جاذبه‌های دیدنی مختلفی در شهر استانبول قرار دارد. ایاصوفیه، کاخ توپکاپی و مسجد سلطان احمد و... در نزدیکی آب‌انبار باسیلیکا قرار دارند و می‌توانید دسترسی ساده‌ای به این مجموعه داشته باشید.
معرفی آب‌انبار باسیلیکا
یکی از غیرمنتظره‌ترین و خاص‌ترین جاذبه‌های تاریخی موجود در استانبول که می‌تواند نفس را در سینه شما حبس کند، آب‌انبار باسیلیکا به‌شمار می‌آید. این سازه قدمتی بسیار دارد و به قرن ششم میلادی باز می‌گردد. این بنا توانسته آمیزه‌ای از داستان‌های عاشقانه، تاریخ و تمدن باشد. یکی از جالب‌ترین موضوعات این است که در شهر استانبول بیش از 80 آب‌انبار زیرزمینی وجود دارد که باسیلیکا سیسترن جذاب‌ترین و بزرگ‌ترین آنها به‌شمار می‌آید. قدم برداشتن در دل آب‌انبار و لذت بردن از نوای موسیقی ملایم و تماشای این سازه 1500 ساله می‌تواند روح را به پرواز در آورد.
تاریخچه آب‌انبار باسیلیکا سیسترن
یکی از قدیمی‌ترین سازه‌های زیرزمینی موجود در استانبول که در گذشته‌های دور بخشی از میدان بزرگ شهر قسطنطنیه به‌حساب می‌آمد، آب‌انبار بود. در قرن سوم و چهارم میلادی، کنستانین اول دستور داد تا زیر کلیسای باسیلیکا استوا زیرزمینی ایجاد گردد. در حقیقت قبل از آنکه این زیرزمین به آب‌انباری باشکوه تبدیل گردد، زیرزمینی ساده بود. قسطنطنیه یا استانبول امروزی از گذشته‌های دور شهری مهم و حائز اهمیت در میان امپراتوری‌ها بوده و همین موضوع باعث شده تا این شهر همیشه مورد حمله قرار گیرد. برخی افراد بر این باور هستند که آب‌انبار باسیلیکا به دلیل موقعیت زیرزمینی خود از گزند دشمنان دور بوده است؛ اما چنین موضوعی صادق نیست و این مکان در زمان شورش نیکا در قرن ششم آسیب‌های بسیاری دید.
1500 سال پیش و در زمان ژوستینین اول یعنی پادشاه امپراتوری بیزانسی و حاکم استانبول، پس از سروسامان دادن شهر به این نتیجه رسید که شهر نیازی مبرم به آب‌انباری بزرگ و همچنین دائمی دارد تا بتواند آب کاخ امپراتوری را تامین کند. به همین ترتیب بود که آب‌انبار باسیلیکا در قلب استانبول ایجاد شد که ساخت آن در سال 526 کلید خورد. پس از گذشت 39 سال یعنی در سال 565 میلادی، آب‌انبار ایجاد شد و روند ساخت آن به پایان رسید. سرداب باسیلیکا اهمیت بسیار زیادی در شهر استانبول داشته و در زمان خشکسالی و کم‌آبی توانسته جان هزاران نفر را نجات دهد. پس از فتح استانبول به دست امپراتوری عثمانی همچنان اهمیت آب‌انبار زیاد بود اما با گذر زمان و به دلیل علاقه امپراتور به آب روان، استفاده از آب‌انبار محدودتر گردید.
چگونگی کشف آب‌انبار باسیلیکا
در زمان امپراتوری عثمانی، استفاده از باسیلیکا به دست فراموشی سپرده شد و برای مدتی مورد بی‌توجهی قرار گرفت. این موضوع تا اواسط قرن شانزدهم و سال 1545 میلادی ادامه‌دار شد تا اینکه فردی با نام "پتروس جولیوس" که دانشمند و مکان‌نگاری فرانسوی بود، به دستور فرانسوای اول ماموریت یافت تا به قسطنطنیه سفر کند و نسخ خطی و باستانی روم را مورد بررسی قرار دهد و تحقیق نماید. در این میان، داستان‌هایی در اطراف ایاصوفیه شنید که مربوط به چاهی محلی بود. اهالی بر این موضوع حرف می‌زدند که در زمان‌های دور، این چاه آب موردنیاز آنها را تامین می‌کرده و حتی ماهی‌گیری نیز در آنجا صورت می‌گرفته است.
در نهایت، جولیوس به حیاط ساختمان چوبی رفت و به دلیل کنجکاوی بسیار، راه خود را به سمت زیرزمین کج نمود تا با سردابی عظیم روبه‌رو شد. سردابی که با ستون‌های بلند، او را شگفت‌زده نموده بود. در آن شرایط سوار بر قایق شد و اطلاعات مربوط به سرداب را یادداشت نمود. پس از پایان یافتن سفر خود، این آب‌انبار منحصربه‌فرد که باعث شگفتی و تحیر جولیوس شده بود را در سفرنامه خود نگاشت که باعث آشنایی بسیار افراد با آنجا شد.
دلیل نامگذاری آب‌انبار باسیلیکا
کلیساهای مستطیلی شکل در دوران بیزانس ایجاد می‌شدند که در محور طولی، آنها و محراب کلیسا در یک مکان قرار می‌گرفتند. نام این نوع سک معماری، "باسیلیکایی" نام داشت و کلیساهایی که از این سبک برخوردار بودند را "باسیلیکا" می‌گفتند. آب‌انبار تاریخی و منحصربه‌فرد باسیلیکا نیز نام خود را از این معماری گرفته و این نام بر روی آن نهاده شده است. در حالت کلی، باسیلیکا در لغت معنای "محل عبادت" را دارد و در متون تاریخی، کلیساهای بزرگ امپراتوری روم را نیز با این نام عنوان می‌کردند. در کنار آب‌انبار باسیلیکا، نام سیسترن نیز بیان می‌شود که به معنای سرداب است. در نهایت می‌توان آب‌انبار باسیلیکا سیسترن را آب‌انبار کلیسا ترجمه نمود.
معماری آب‌انبار باسیلیکا سیسترن
اگر بخواهید خود را به زیرزمین مرموز و جذاب باسیلیکا برسانید باید 52 پله سنگی را پایین بروید. پس از پایین رفتن از پله‌ها، به محوطه بسیار بزرگ و مخوف می‌رسید که دل‌سپردن به آن محوطه و تماشای آن عظمت و بزرگی شما را شگفت‌زده می‌سازد. وسعت اعلام شده از باسیلیکا 8900 مترمربع است که مستطیلی به ابعاد 143 متر در 65 متر به‌شمار می‌آید. آب‌انبار باسیلیکا می‌تواند 80 هزارمتر مکعب آب را در خود جای دهد. وسعت این آب‌انبار دو برابر زمین فوتبال است و دورتادور سرداب نیز دیوارهایی آجری قرار داده شده که ضخامت چهار تا پنج متر دارند. ملات استفاده شده ضدآب است تا آب باعث نفوذ به آجرها و دیوارها نشود. همین موضوع است که نشان از هوشمندی بالا گذشتگان دارد.
درون آب‌انبار باسیلیکا سیسترن از 366 ستون مرمر استفاده شده که وزن سقف مجموعه را تحمل می‌کنند. درون سقف گنبدهای چلیپایی شکل و همچنین طاق‌هایی گرد ایجاد نموده‌اند و ستون‌های موجود ارتفاعی نزدیک به 9 متر دارند. فاصله هر ستون نیز با دیگر 4.9 متر اعلام شده است. ستون‌های آب‌انبار در 12 ردیف 28 تایی قرار گرفته‌اند و خودنمایی می‌کنند. معروف‌ترین ستون‌های موجود در باسیلیکا، پایه‌های ستون مدوسا به‌حساب می‌آیند که تنها بخش جذاب و خاص آب‌انبار نیستند و ستون‌های دیگری وجود دارند که توانسته‌اند گردشگران را متحیر سازند. برای مثال، ستونی وجود دارد که به شکل چشم مرغ ایجاد شده که تاریخ‌نگاران بر این اعتقاد دارند که این طرح از روی ستون‌های میدان تئودسیس الهام گرفته شده‌اند.
یکی دیگر از نکات حائز اهمیت در معماری آب‌انبار باسیلیکا، استفاده از بقایای ساختمان‌های تخریب شده در زمان خود است. در واقع پس از بررسی‌های بسیار، مشاهده شده است که بیشتر ستون‌های موجود در سرداب با مصالح مختلفی تهیه و ساخته شده‌اند و در هر یک از آنها از مرمر یا گرانیت متفاوتی بهره برده‌اند. گفته می‌شود که بخشی از مصالح، مربوط به بنای تخریب شده ایاصوفیه به‌شمار می‌آید.
موقعیت قرارگیری آب‌انبار باسیلیکا
در قلب تاریخی شهر استانبول و در منطقه سلطان احمد می‌توانید آب‌انبار تاریخی باسیلیکا را شاهد باشید که در کنار موزه و مسجد معروف ایاصوفیه خودنمایی می‌کند. در نزدیکی این آب‌انبار می‌توانید جاذبه‌های دیدنی مختلفی نظیر کاخ توپکاپی، مسجد آبی، موزه باستان‌شناسی و... را شاهد باشید. فاصله آب‌انبار تا دیگر مکان‌های مهم به شرح زیر است.
• تنگه بسفر، حدود ۴۴٫۳ کیلومتر (یک ساعت و ۱۵ دقیقه)
• میدان تکسیم، حدود ۴٫۲ کیلومتر (نیم ساعت)
• فرودگاه آتاتورک استانبول ۲۰٫۳ کیلومتر (نیم ساعت)
• فرودگاه صبیحه گوکچن استانبول، ۴۸٫۴ کیلومتر (یک ساعت و ۱۰ دقیقه)
تلفن: ۱۵۷۰ ۵۱۲ ۲۱۲ ۹۰+
آدرس: استانبول، منطقه فاتح، محله علمدار، خیابان یرباتان ۱/۳
مسیر دسترسی آب‌انبار باسیلیکا سیسترن
آب‌انبار باسیلیکا از آن دست جاذبه‌های گردشگری به‌حساب می‌آید که دسترسی بسیار ساده‌ای دارد. تنها کافی است تا خود را به موزه مشهور ایاصوفیه برسانید و سپس به جنوب غربی این موزه بروید و خود را جلو درب آب‌انبار ببینید. فاصله بین آب‌انبار و موزه تنها 5 دقیقه است و مسیر دسترسی این مجموعه سبب شده تا گردشگران بسیاری آن را مقصد خود قرار دهند. برای رسیدن به باسیلیکا سیسترن می‌توانید از وسایل حمل‌ونقل مختلفی نظیر تاکسی، اتوبوس، مترو و... بهره ببرید. اگر بخواهید خود را از میدان تکسیم به مجموعه برسانید باید از تراموا استفاده کنید که نزدیک‌ترین ایستگاه آن، استگاه کاباتاش به‌شمار می‌آید. شما با کمی پیاده‌روی می‌توانید خود را از میدان به ایستگاه برسانید. قطار کابلی یکی دیگر از موارد قابل استفاده است که می‌توانید با بهره بردن از آن به باسیلیکا برسید. می‌توانید خود را به خط F۱ ایستگاه قطار کابلی تکسیم برسانید و به راه خود ادامه دهید.
جاذبه های دیدنی اطراف آب‌انبار باسیلیکا سیسترن
در نزدیکی آب‌انبار باسیلیکا می‌توانید جاذبه‌های دیدنی و گردشگری مختلفی را شاهد باشید و پس از لذت بردن از آب‌انبار، راهی جاذبه‌های اطراف شوید و روز خود را تکمیل کنید. ایاصوفیه (۱۱۰ متر)، مسجد سلطان احمد (۲۸۰ متر)، کاخ توپکاپی (۴۵۰ متر)، حمام خرم سلطان ایاصوفیه (۴۵۰ متر)، موزه هنرهای اسلامی و ترکی (۴۵۰ متر) و کلیسای ایا ایرنه (۶۰۰ متر) در نزدیکی آب‌انبار قرار دارند که می‌توانید با حضور در آنها روز خود را تکمیل نمایید.
سخن پایانی
آب‌انبار باسیلیکا که در دل استانبول قرار دارد، روبه‌روی موزه ایاصوفیه خودنمایی می‌کند و می‌توانید به سادگی خود را به آن برسانید. علاوه‌بر موزه، شرایط فراهم است تا از دیگر جاذبه‌های دیدنی و گردشگری موجود در شهر یعنی مسجد آبی، کاخ توپکاپی و... نیز دیدن کنید و با یک تیر چند نشان بزنید. این آب‌انبار قدمت 1500 ساله دارد و زمان‌های خشکسالی و کم‌آبی نقش مهمی در تامین آب ایجاد می‌کرده است. بنای ایجاد شده بسیار باشکوه است و زمانی که در این آب‌انبار قدم برمی‌دارید می‌توانید تزئیناتی بسیار زیبا را شاهد باشید که ترکیب با آب موجود می‌تواند روح را به پرواز در آورد. مسیر دسترسی به آب‌انبار بسیار ساده است و می‌توانید از اتوبوس، قطار، مترو و... استفاده کنید.
