مسجد سلطان احمد
مسجد سلطان احمد
زمانی که پای در زیباترین و باشکوه‌ترین شهر ترکیه می‌گذارید می‌توانید با مکان‌های تاریخی بسیاری روبه‌رو شوید. این مکان‌های تاریخی به خوبی توانسته‌اند قدمت و شکوه کشور ترکیه را به نمایش بگذارند. در این میان یکی از خاص‌ترین مکان‌های تاریخی و مذهبی ترکیه، مسجد سلطان احمد است. این مسجد بی‌نظیر می‌تواند هوش از سر هر گردشگری ببرد و او را متعجب سازد. بدون شک یکی از زیباترین اثرهای معماری در استانبول همین مسجد به‌حساب می‌آید که به مسجد آبی نیز معروف است و توانسته مکانی عالی برای گردشگران و مسلمانان باشد.
تاریخچه مسجد آبی یا مسجد سلطان احمد
مسجد سلطان احمد در میان مردم به مسجد آبی معروف است که دلیل این موضوع، طراحی داخلی آن به‌شمار می‌آید. تاریخچه ساخت این مسجد به سال‌های 1609 تا 1616 مربوط می‌شود که به دستور سلطان احمد یکم تاسیس شد. دلیل ایجاد مسجد سلطان احمد این بود که ایشان بتواند به خوبی اسمی از خود در تاریخ بر جای بگذارد و همچنین محیطی عالی برای عبادت مردم ایجاد نماید. در همین راستا دستور ساخت مسجدی را داد که از مسجد ایاصوفیه بزرگ‌تر، مجلل‌تر و زیباتر باشد. این مسجد دقیقا روبه‌روی مسجد ایاصوفیه قرار دارد تا بتواند برتری خود را به وضوح به‌نمایش بگذارد. در واقع در سال 1617، درست یک سال پس از پایان یافتن کار ساخت بنا، سلطان احمد درگذشت و او را در مسجد دفن کردند و مقبره‌ای برای ایشان ایجاد نمودند.
مسجد سلطان احمد وسعت بسیاری دارد و معماری آن بسیار خاص و منحصربه‌فرد است. صدفکار مهمت آقا، فردی بود که طراحی مسجد را انجام داد و یکی از شاگردان سینان بود. شما در این مسجد می‌توانید به راز و نیاز بپردازید و از زیبایی‌های آن لذت ببرید. در مسجد سلطان احمد بخش‌های مختلفی وجود دارد که می‌توانیم به مدرسه دینی، آشپزخانه، بازار برای تامین مالی مسجد، کتابخانه و... اشاره کنیم.
ساختمان مسجد سلطان احمد
شما در مسجد سلطان احمد با وسعت بسیار زیادی روبه‌رو هستید و بخش‌های بسیاری در این مسجد وجود دارند. در ابتدا حیاطی بسیار وسیع نظر شما را جلب می‌کند که درهای بزرگی در آنجا وجود دارد. در زمان طراحی مسجد سعی بر این بوده که حیاط مسجد بالاتر از سطح زمین باشد که این موضوع به خوبی اجرایی شده است. برای سنگ فرش و کف حیاط از سنگ مرمر استفاده شده تا زیبایی و خاص بودن مسجد چند برابر شود. محراب بزرگی در مسجد آبی خودنمایی می‌کند که آن نیز از سنگ مرمر ساخته شده و فضا را بسیار منحصربه‌فرد نموده است. دورتادور حیاط توسط دیوار و ایوان احاطه شده و شما می‌توانید گنبدهای بسیاری را در این مکان مذهبی و تاریخی ببینید. مسجد سه ورودی مجزا دارد تا مسلمان و گردشگران بتوانند به راحتی از هر یک به مسجد ورود پیدا کنند.
مسلمانان و گردشگران برای گرفتن وضو می‌توانند از حوض و فواره موجود در وسط حیاط استفاده کنند و علاوه‌بر رفع نیاز مردم به خوبی توانسته جلوه خاصی را به محیط بدهد. متاسفانه در حال حاضر بنابر دلایلی فواره و حوض، بدون آب هستند و شما نمی‌توانید از چشم‌نوازی آن لذت ببرید. شاید برای شما هم جالب باشد که بدانید تنها مسجدی که در استانبول قرار دارد و از 6 مناره برخوردار است، مسجد سلطان احمد به‌شمار می‌آید. چهار مناره موجود، سه بالکن دارند و دو مناره دیگر نیز از دو بالکن تشکیل شدهاند. شما با بالا رفتن از پله‌های ماریپج می‌توانید به بالکن‌ها برسید و از آنجا، از زیبایی‌های مسجد لذت ببرید.
زمانی که وارد مسجد می‌شوید با طراحی خاصی روبه‌رو می‌گردید؛ در واقع اشکال و تزئینات هندسی بی‌نظیری در کل مسجد به‌کار رفته که اعجاب‌انگیز بودن مسجد را چند برابر کرده است. استفاده از کاشی‌هایی رنگارنگ و باکیفیت که چشم را به خود خیره می‌کنند. اگر بخواهید از ارتفاع مسجد سلطان احمد باخبر شوید باید بگوییم که این مسجد 34 متر ارتفاع دارد و از 21 هزار کاشی ایزنیک و 260 پنجره شیشه‌ای برای تزئین و طراحی آن استفاده شده است. در اطراف مسجد چندین گنبد وجود دارد که هر یک از 4 ستون تشکیل شدهاند و می‌توانند وزن اصلی مسجد را تحمل نمایند. شما برای ورود به داخل مسجد باید کفش‌های خود را از پا در آوردید؛ چراکه سرتاسر مسجد با گلیم و قالیچه، فرش شده است.
معماری مسجد سلطان احمد
مشخصه‌های بسیاری در معماری منحصربه‌فرد مسجد سلطان احمد وجود دارد که توانسته‌اند نظر بسیاری از گردشگران را به خود جلب کنند. وسعت زیاد این مسجد، 6 مناره خاص و بلند و باریک، گنبدهای آبشاری و... مواردی هستند که شما را متحیر می‌سازند. در گوشه و کنار مسجد کاشی‌هایی وجود دارد که به آیات قرآن مزین شده و توسط قاسم غباری ایجاد شدهاند. مسجد آبی که یکی از معروف‌ترین بناهای استانبول است، به دلیل استفاده از کاشی‌های رنگ آبی به این نام نیز خوانده می‌شود و در لیست جاذبه‌های دیدنی مسافران قرار دارد. در واقع کاشی‌هایی که برای این مسجد استفاده شده و از آیات قرانی بهره برده شده به بیش از 20 هزار کاشی می‌رسد که عددی بسیار زیاد است.
قسمت های مختلف مسجد سلطان احمد
مسجدی به وسعت مسجد سلطان احمد بدون شک بخش‌های متعددی دارد که هر کدام فعالیتی را انجام می‌دهند یا بر زیبایی مسجد افزوده‌اند. این مسجد که توانسته به خوبی تاریخ و قدمت ترکیه را بیان کند بخش‌هایی نظیر مناره، غرفه پادشاهی، مدرسه ابتدایی و... دارد. همگی این بخش‌ها و طراحی‌ها دست به دست هم داده‌اند تا فاخرترین مجموعه را به نمایش بگذارند و قدرت را به رخ بکشند.
شش مناره و اشتباهی شاهکارانه
در واقع در زمان‌های قدیم برای ساخت مساجد، دو یا چهار مناره مورد استفاده قرار می‌گرفت و مساجد تنها دو یا چهار مناره داشتند. در زمان سلطان احمد بنابر اشتباهی، دستور ساخت شش مناره داده شد و تناقضی شاهکارانه ایجاد گردید. مسجد سلطان احمد با شش مناره یکی از خاص‌ترین‌ها به‌حساب می‌آید. در واقع به ساختار و مناره‌های این مسجد خورده گرفته شد که چرا نسبت به مسجد الحرام که مسجدی بسیار حائز اهمیت در میان مسلمانان است، مسجد آبی مناره‌های بیشتری دارد. در ترکیه مسجد دیگری نیز وجود دارد که شش مناره دارد و آن هم مسجد سابانچی است؛ اما این مسجد در مقایسه با مسجد آبی معروفیت ندارد و بنای آن قابل مقایسه نیست.
غرفه پادشاهی و چشم اندازی بی نظیر
در مسجد سلطان احمد بخشی وجود دارد که به غرفه پادشاهی معروف است. در قسمت جنوب شرقی مسجد شما با غرفه پادشاهی روبه‌رو می‌شوید که طراحی این قسمت در هیچ یک از طراحی‌های عثمانی به‌چشم نمی‌خورد. در واقع این بخش برای ورود و خروج راحت پادشاه طراحی شده که شیبی مناسب نیز دارد و به ایوان متصل می‌شود. ایوان مربوطه چشم‌انداز دریای مرمره و تنگه بسفر را به دیدگان هدیه می‌دهد. سلطان در این مکان به استراحت می‌پرداخت و در ماه مبارک رمضان به عبارت و راز و نیاز مشغول می‌شد.
از دیگر بخش‌های غرفه پادشاهی می‌توان به طاق و اتاق اشاره کرد که در ارتفاع بالاتری قرار دارند. غرفه پادشاهی با ده ستون احاطه شده و محرابی که در آن وجود دارد توانسته مکانی بی‌نظیر را ایجاد کند. کندکاری‌های بسیار فاخری بر روی محراب ایجاد شده و آیات قرآن به صورت طلاکاری بر روی محراب ایجاد شدهاند که شما را مجذوب می‌کنند. کاشی‌کاری‌های این قسمت از مسجد نیز همانند دیگر قسمت‌ها است، با این تفاوت که با تزئینات طلایی توانسته‌اند جذابیت محیط را افزایش دهند و جلوه بی‌نظیری ایجاد کنند.
خوشنویسی ها و نمایش قدرت و تمدن
زمانی که به بخش‌های مختلف مسجد بروید می‌توانید خوشنویسی‌های بسیاری را شاهد باشید که بر روی در و دیوار ایجاد شدهاند. کلمات قرآنی با خطی بسیار پسندیده ایجاد شدهاند و بر روی کاشی‌ها و پنجره‌ها خودنمایی می‌کنند. شما با دیدن این آیات می‌توانید ارتباط تنگاتنگ بنا با دین را شاهد باشید که بر زیبایی مسجد نیز افزوده‌اند. در کنار آیات قرآنی که به زیبایی هرچه تمام‌تر در اقسا نقاط مسجد دیده می‌شوند، لوح‌هایی نیز وجود دارد که با نام پادشاهان عثمانی تزئین شدهاند. دلیل قرار دادن لوح‌ها این است که بتوانند قدرت، تاریخ، تمدن و دین را در کنار هم قرار دهند.
مدرسه ابتدایی تاریخی؛ نفوذ کننده‌ای جامع به دنیای مسجد سلطان احمد
در نزدیکی مسجد سلطان احمد مدرسه‌ای وجود دارد که به خوبی توانسته نفوذ کننده به تاریخ و فرهنگ باشد و مسجد آبی را تفسیر کند. شما می‌توانید به مدرسه ابتدایی تاریخی مراجعه کنید و با جزئیات تاریخ و معنوی این مسجد آشنایی پیدا نمایید. اگر بخواهید راهی مدرسه شوید باید به قسمت خارجی مسجد بروید و دقیقا کنار مسجد می‌توانید آن را پیدا کنید. در حقیقت وظیفه اصلی این مدرسه، بازگو کردن اطلاعات جامع و دقیق در مورد مسجد آبی به مسافران و گردشگران است. شما با اهمیت دینی و مذهبی مسجد در میان مردم، معماری و طراحی، نقوش به‌کار رفته، نقش‌های مسجد در زمینه‌های فرهنگی و تاریخی و... آشنا می‌شوید. مدرسه ابتدایی تاریخی برای عموم آزاد است و می‌توانید به سادگی در این مدرسه حضور پیدا کنید.
لوستر های جواهرنشان و خیره کننده
با قدم برداشتن در مسجد آبی چیزهای بسیاری نظر شما را به خود جلب می‌کند. یکی از آنها، لوسترهای موجود در این مسجد است که توانسته‌اند چشمان بینندگان را به خود خیره کنند. این لوسترهای شمعدانی می‌توانند نور بسیار مطلوبی را در مسجد ایجاد کنند و باعث ایجاد جلوه‌ای بی‌نظیر در مسجد شوند. یکی از جالب توجه‌ترین اتفاقاتی که در مورد لوسترها در طول تاریخ رخ می‌داده است، قرار دادن تخم‌های شترمرغ بود. در واقع به دلیل بزرگ بودن لوسترها و سخت بودن تمیز نمودن آنها، با گذاشتن تخم شترمرغ، از ایجاد تار عنکبوت در لوسترها جلوگیری می‌کرده‌اند. نکته حائز اهمیت دیگری که در مورد لوسترها وجود دارد این است که در طراحی آنها از جواهرات و نگین‌های با ارزش استفاده شده که بر زیبایی و مجلل بودن آنها افزوده است. در طول زمان تعدادی از این جواهرات موجود از مسجد خارج شده و برخی دیگر در موزه‌های استانبول به نمایش گذاشته شدهاند.
فرش هایی تاریخی و ارزنده
یکی از ویژگی‌های اصلی مساجد، وجود فرش در سرتاسر آنها است. در مسجد سلطان احمد هم تمامی بخش‌های آن را با فرش پوشانده‌اند که توانسته عبور و مرور را برای مسافران و گردشگران راحت‌تر کند. فرش‌های موجود در مسجد آبی تنها جنبه پوشاندن زمین را ندارند، آنها می‌توانند بیانگر ذوق و سلیقه هنرمندان باشند. تمامی فرش‌های موجود در مسجد، طرح و نقش خاصی دارند که هر یک به دوره خاصی مربوط می‌شوند. در حقیقت با گذر زمان فرش‌های موجود در مسجد که قدیمی‌تر بودند جای خود را به فرش‌های جدیدتر دارند تا بتوانند زیبایی مسجد را حفظ کنند.
محراب و منبر؛ بخشی نورانی
در مسجد آبی استانبول محراب و منبر بسیار باشکوه و مجللی طراحی شده است. محراب موجود با استفاده از سنگ مرمر تزئین شده که توانسته بخشی نورانی و چشم‌نوازی را در مسجد ایجاد کند. سنگ مرمر خاصیتی دارد که باعث می‌شود محیط جلوه خاصی به خود بگیرد و محیط را پاک و مطهر جلوه می‌دهد. در بالای محراب طاقچه‌هایی ایجاد شده که بر زیبایی آن افزوده و از یکنواختی محیط کاسته است. طراحی و تزئین محراب به همین‌جا ختم نمی‌شود و شما اطراف محراب تابلوهایی را مشاهده می‌کنید که رنگ سبز دارند و بر روی آنها نوشته‌های طلایی خودنمایی می‌کنند. در قسمت کناری و راست محراب، منبری وجود دارد که طراحی بی‌نظیری را ارائه داده است. این قسمت از مسجد سطح بالاتری نسبت به محراب دارد تا امام جماعت بر روی آن بنشیند و مردم بتوانند ایشان را ببینند.
پنجره و سقفی باشکوه
در قسمت شبستان مسجد آبی می‌توانید بالغ بر 260 پنجره را مشاهده کنید که هر یک بر زیبایی مسجد افزوده‌اند. طراحی پنجره‌ها به صورت مشبک است و جلوه‌ای رویایی و بی‌نظیر به مسجد داده‌اند. نام پنجره‌های موجود ارسی است که در عمارت‌های اسلامی نقش بسزایی دارند. قرارگیری پنجره‌ها به این صورت است که در هر نیم طاق 5 پنجره ایجاد شده که برخی از آنها شیشه ندارند تا بتوانند هوا را به خوبی جابه‌جا کنند و در نهایت نور مورد نیاز مسجد را تامین نمایند. سقف این مسجد نیز با خلاقیت بسیار طراحی شده که شما می‌توانید یک گنبد تمام، در مرکز و 4 نیم گنبد در اطراف گنبد مرکزی ببینید. گنبد مرکزی رنگی آبی دارد که توانسته جلوه‌ای بی‌همتا را ایجاد کند و باعث سرمستی گردشگران شود. گنبد اصلی به 28 پنجره مزین شده و نیم گنبدها هر کدام 14 پنجره دارند.
کاشی کاری؛ دنیایی رنگارنگ
اگر به بخش بالایی مسجد آبی و ساختار موجود در آنجا نگاه کنید، با دنیایی رنگارنگ و دل‌انگیز روبه‌رو می‌شوید. رنگ‌هایی متشکل از قرمز و آبی که به صورت دایره‌ای بر محیط می‌تابند. در قدیم شهر ایزنیک منبع اصلی تولید سفال‌های رنگارنگ با طرح‌ها و نقوش مختلف بود. همین موضوع باعث می‌شد که برای ساخت بنا و ساختمانی ارزنده از کاشی‌های خلاقانه ایزنیک استفاده شود. در مسجد آبی نیز از این کاشی‌ها بهره برده شده که حقیقتا هزینه بسیاری هم برای آنها پرداخت شده است. بر روی هر یک از کاشی‌ها، طرح و نقشی از گل‌ها، درختان و میوه‌ها وجود دارد که زیبایی و چشم‌نوازی آنها را افزایش داده است.
ورودی های متعدد
بخش‌های مختلف مسجد آبی استانبول ورودی‌های متنوعی با طراحی‌های شگفت‌انگیز دارند که می‌توانند عبور و مرور را برای گردشگران و عموم مردم راحت کنند. یکی از زیباترین ورودی‌های این مسجد را می‌توان ورودی بخش شمال غربی آن دانست که باعث بالا رفتن جذابیت مسجد شده است. یکی از نکات جالب توجه در مسجد که می‌تواند جالب باشد این است که در بالای درب، آویزهای آهنی قرار داده شده که دلیل حائز اهمیت دارد. دلیل این آویزهای آهنی این بوده که در زمان سلطان احمد اول، ایشان می‌توانست با اسب به مسجد وارد شود. از آنجایی که ایشان به احترام گذاردن به خداوند بسیار اعتقاد داشت، دستور داد تا این آویزها قرار داده شود تا ایشان به محض ورود، سر خود را در پیشگاه خداوند خم کند. برای ورود پیدا کردن به مسجد طاقی وجود دارد که باید از زیر آن عبور کنید. در بخش شمال شرقی سه درب مجزا وجود دارد که می‌توانید خود را به مسجد آبی برسانید؛ همچنین اگر در میدان سلطان احمد قرار دارید و می‌خواهید خود را به مسجد آبی برسانید سه ورودی متفاوت وجود دارد. باید توجه داشت که ورودی‌های بخش شمال شرقی به دانشگاهی قدیمی می‌رسند. این دانشگاه در سال 1854 ایجاد شد که بر اثر آتش‌سوزی‌های گسترده از بین رفت. در حال حاضر می‌توانید پارکی را در این بخش شاهد باشید که فضا را زیبا کرده است و می‌توانید در آنجا قدم بزنید.
حیاط مسجد آبی با ستون هایی استوار
زمانی که در حیاط مسجد آبی قرار می‌گیرد، با عظمت و شکوه روبه‌رو می‌شوید که شما را به آرامش و امنیت سوق می‌دهد. در حیاط این مسجد آب‌خوری زیبایی وجود دارد که با شش ستون مختلف، محیط را آراسته و چشم‌نواز کرده است. در ابتدای امر، در بالای این آب‌خوری گنبدی بزرگ بود که با گذر زمان گنبد بزرگ جای خود را به گنبد کوچک‌تر داد. در مسجد سلطان احمد 26 ستون استوار و با صلابت وجود دارد که از جنس مرمر هستند و وجود چندین رواق باعث شده تا اصالت مسجد افزایش پیدا کند. در بالای هر رواق می‌توانید گنبدی را شاهد باشید که هر یک ابعاد متفاوتی دارد و توانسته‌اند با این عدم نظم، مهر تاییدی منحصربه‌فرد بودن مسجد زنند. در حیاط مسجد نیز از پنجره‌های متعدد استفاده شده که سنتی بودن محیط را دو چندان کرده است. دورتادور حیاط نرده‌هایی از جنس سنگ مرمر دیده می‌شود که محیطی ایمن و بی‌همتا را خلق کرده‌اند. اگر به بخش بیرونی حیاط مسجد بروید، راهرویی را خواهید دید که در آنجا تعدادی شیر آب وجود دارد تا مردم بتوانند در این قسمت وضو بگیرند. در انتهای راهرو، مسیر شیبداری وجود دارد که شما را به نمازخانه مسجد می‌رساند.
شبستان و نمایی هنرمندانه از مسجد سلطان احمد
هر مسجدی از شبستان تشکیل شده است که بدون شک شبستان موجود در مسجد آبی شما را به دنیایی دیگر می‌کشاند. در این قسمت از مسجد که مهم‌ترین آن است می‌توانید به آرامش و ایمان برسید و خود را در ذهنی آرام پیدا کنید. اگر بخواهید خود را به نمازخانه مسجد برسانید، باید از حیاط جلویی عبور کنید. دو ورودی فرعی ایجاد شده که شما را به آنجا می‌رسانند. ورودی اصلی که برای این منظور ایجاد شده، گنبدی باشکوه دارد که خاص بودن محیط را افزایش داده است. برای نمازخانه مسجد فضایی بزرگ درنظر گرفته‌اند تا بتوانند به راحتی مراسم‌های مذهبی را برپا کنند.
در طراحی شبستان مسجد از کاشی‌های رنگارنگ، ترکیب رنگی خاص و چشم‌نواز، نقوش برجسته، ستون‌های استوار و... استفاده شده است. با توجه به آمار به دست آمده، بیان می‌شود که حدود 23 هزار کاشی در این قسمت مورد استفاده قرار گرفته است. وجود گل لاله بر روی کاشی‌ها سبب شده تا آرامش محیط بالا رود و منحصربه‌فرد بودن مسجد به رخ کشیده شود.
راهنمای بازدید از مسجد سلطان احمد
برای بازدید از جاذبه‌های تاریخی و دیدنی بی‌نظیر در شهر استانبول بهتر است نکاتی را مدنظر داشته باشید تا با مشکل روبه‌رو نشوید و بدون نگرانی از دیدن این مسجد لذت ببرید. از مهم‌تریم نکات که می‌توان به آنها اشاره داشت شامل موارد زیر می‌شوند.
• مسجد سلطان احمد نیازی به بلیط ندارد و شما بدون پرداخت هزینه می‌توانید این شاهکار خارق‌العاده را مورد بررسی قرار دهید.
• بهترین زمان برای بازدید و حضور در مسجد، ابتدا روز و صبح هنگام به‌حساب می‌آید که هم مسجد خلوت است و هم در زمان برگزاری نماز، مسجد به مدت 90 دقیقه تعطیل می‌شود و شما با تعداد زیادی از مسلمانان در آنجا روبه‌رو می‌شوید.
• عکس‌برداری در قسمت‌های مختلف بلامانع است اما بناید از فلش گوشی استفاده کنید تا به بنای مسجد آسیبی وارد نشود.
• رعایت سکوت در این بنای تاریخی و فاخر از الزامات است.
• در آوردن کفش‌ها پیش از ورود به مسجد بسیار مهم است و باید این موضوع را رعایت کنید.
سخن پایانی
شهر استانبول با آثار باستانی و تاریخی، شما را غافل‌گیر می‌کند. در این میان مسجد آبی یا همان مسجد سلطان احمد همانند ستاره در آسمان می‌درخشد و با بنای خاص و شاهکارانه خود شما را متحیر می‌سازد. معماری این بنا بسیار هوشمندانه است و همانند این مسجد در هیچ کجای جهان وجود ندارد. این مسجد با 6 مناره خود توانسته یکی از خاص‌ترین‌ها باشد. نام آبی نیز به دلیل استفاده از کاشی‌های آبی و رنگ بنای آن است که به مسجد آبی معروف شده و توانسته در میان مردم و گردشگران جای خوش نماید. بدون شک این مسجد می‌تواند سفر شما را تکرار نشدنی و منحصربه‌فرد نماید.
